afspraak is afspraak
“Autisme heeft ook zijn goede kanten,” zei de therapeute, en ze overhandigde een lijstje met fantastische eigenschappen, waaronder: niet liegen. Mijn buurman merkte fijntjes op dat dat niet voor mij gold, omdat ik loog/lieg over mijn autisme, in de zin van het niet noemen als het aan bod zou kunnen komen, en doen alsof ik weldegelijk werk. Ik schaam me vreselijk voor mijn arbeidsongeschiktheid en autisme. Dus daar lieg ik regelmatig over. En ja, dat gaat me redelijk goed af. Ik doe het dan ook al jaren. Maar moeite heb ik er nog steeds mee. Ik doe het niet graag. Ik doe het omdat ik niet zielig gevonden wil worden, of weggeschoven in een hoek waar je minderwaardig gevonden wordt. Wat ik vaak genoeg heb meegemaakt. Ik kies dan — in mijn ogen — voor de minste van twee kwaden. Want met liegen heb ik inderdaad problemen.
Nog grotere problemen heb ik met het niet nakomen van afspraken. Dat moet weleens gebeuren. Er komt iets tussen, bijvoorbeeld. Of ik blijk een dubbele afspraak gemaakt te hebben. Ik voel me dan vreselijk verantwoordelijk om een oplossing aan te dragen, ook als die er niet echt is. Want ik vind het niet kunnen om een dubbele afspraak te maken, om een afspraak te moeten verzetten. Telkens denk ik dat de ander het ook zo vreselijk zal vinden, en zal protesteren. Terecht, denk ik dan. Maar de afspraak niet verzetten, houdt een nog grotere transgressie in; dan onttrek ik me helemaal aan een van de gemaakte afspraken, en dat is nog veel erger.
Zo heb ik mijzelf meer dan eens financieel, professioneel of ethisch gezien, in de problemen gebracht, om maar te kunnen voldoen aan mijn gevoel van rechtvaardigheid. Als ik iets te leen krijg, vind ik dat ik het in tenminste dezelfde staat moet retourneren. Ik heb zelf vaak genoeg spullen in beduidend mindere staat of helemaal niet terug gekregen, maar dat maakt niet uit. Lenen impliceert retourneren in tenminste dezelfde conditie. Ook al is het een oud apparaat, als het stuk gaat in mijn handen, voel ik me verplicht het te (laten) maken, ook al gaan de kosten daarvan ver uit boven de waarde van het apparaat. Ik zal niet aan de eigenaar vragen of het gerepareerd moet worden, dan staat tevoren al vast. En dus leen ik niet graag spullen die kapot kunnen gaan; want stel dat dat nou net gebeurt als ik ze leen….. Mocht enige schade, hoe klein ook, toch ontstaan, dat zit ik meteen weer vol in de stress. Ik wil niet nodeloos geld uitgeven, maar vind dat ik niet anders kan. Beide posities genereren veel stress. Kiezen voor een van beide, maakt dat niet minder.
De grootste problemen ontstaan als ik tegen mijn eigen gevoel van rechtvaardigheid in ga. Ik heb iemand iets beloofd en kom daarna in een spagaat terecht omdat ik een ander belang ook wil dienen dat strijdig is met het nakomen van de belofte. Er is dan geen uitweg die me geen stress oplevert. Hevige stress. Dus lig ik er wakker van, kan me niet op andere dingen concentreren, word bijna gek van de zenuwen, omdat ik een oplossing moet vinden voor iets dat niet op te lossen is zonder tenminste een van de afspraken niet na te komen.
Ik heb nog niet geleerd hoe ik me daaruit moet redden. Mijn vrouw ziet het probleem wel als probleem, maar klein, geen reden om over te stressen of wakker te liggen. Ik wou dat ik die houding dan kon overnemen, mee neerleggen bij een genomen keuze en daar vrede mee hebben. Maar dat is dan weer een negatieve eigenschap van autisme: ik vergeef mijzelf niets, hoe lang het ook geleden speelde. En nog een slechte eigenschap: een ander zal ik het ook niet vergeven mij te hebben laten vallen. Hoe diep die ook in de problemen komt, hulp zal ik hem niet geven als hij mij ooit heeft laten stikken.