de overval
Autisten hebben weerstand tegen verandering, staat in zo’n beetje alle literatuur erover. Eerst dacht ik: nee hoor; ik verander zo vaak iets. Maar bij nader inzien….
Ik ging naar de supermarkt, zoals altijd met een lijstje in mijn hoofd van dingen die ik hebben moet. Net na het tourniquet stond een jonge vrouw met enorme beugel professioneel te glimlachen. Ze hield mij staande met de vraag of ze me wat mocht vragen. Door ad hoc dingen word ik altijd verrast. Ik heb ze niet voorzien, en weet dus niet hoe ik daar op moet reageren. Maar op de vraag of iemand wat mag vragen, lijkt het antwoord “ja” te moeten zijn, dus zei ik dat, met de aantekening dat ik weinig tijd had. “We zijn al bijna klaar,” zei de donkere dame, en ze stak van wal met de mededeling dat het de week van de knuffel was; of ze me mocht knuffelen. Weer zo’n totaal onverwachte wending. Maar knuffelen is iets dat je in het openbaar laat, dus kon ik daar nog nee op zeggen. Of ze een schouderklopje mocht geven. Dat zit weer in de categorie toegestane handelingen met een vreemde, dus “ja”. Moest ik er haar ook eentje geven. Nou ja, dat vergt weinig, dus okay; al had ik geen idee waarvoor die schouderklopjes waren. Ondertussen was ik door deze wendingen dus volslagen kwijt wat er aan de hand was, wat er ging gebeuren en hoe lang het duurde. Nu kwam een praatje over zielige kinderen, en jawel: er moest geld gegeven worden. Maar niet zomaar, nee… Ze vroeg zoiets als: “Bent u bereid om vanavond uw kopje koffie met appelgebak te laten staan voor de straatkinderen…” Het uitgespaarde geld moest dan in de buidel worden geworpen die ze me toonde, en waarin vooral het briefgeld in opviel. Nu heb ik mijzelf — door schade en schande — aangeleerd om op elke vraag om geld “nee” te antwoorden. Maakt me niet uit hoe goed het doel is, het eerste antwoord moet “nee” zijn, puur uit zelfbescherming. Zonder dat zou ik veel te vaak ja zeggen, ook tegen doelen die bezwaarlijk onder “goed” vallen te rangschikken. Ik heb in het verleden geld gegeven aan wildvreemden met een zielig verhaal wat helemaal niet ging over goede doelen. Dat moest ik echt afleren. En dus heb ik mijzelf moeten programmeren in de “nee”stand. Vraag je om geld — maakt niet uit wie en waarvoor — dan is het antwoord “nee”.
Ik liep dus weg van de dame zonder te hebben bijgedragen aan het verzachten van welk leed zij ook meende te helpen lenigen. Maar omdat de entree van de supermarkt zo anders was verlopen dan ik had mogen verwachten, was ik helemaal kwijt waarvoor ik was gekomen. Ik liep door, naar een koelwand waar ik regelmatig iets uit moet hebben, stopte ervoor en kwam er toen achter dat ik niet meer wist waarvoor ik gekomen was. Na wat rondslenteren wist ik nog wel wat te bedenken; ik ging dan ook niet met lege handen weg. Maar de hele shopping experience was verstoord. Ik vind de straatkrantverkopers buiten al erg genoeg. Ook daar moest ik mee leren omgaan; vriendelijk terug groeten, en verder niets. Mijn vrouw maakt wel eens een praatje met de vaste Roemeniër buiten bij onze super, en kwam eens terug met een tranentrekker waarvan ik meteen dacht: dat klinkt veel te Hollywood om waar te kunnen zijn; ik geloof er geen barst van. Die instelling moet ik hebben, uit zelfbescherming. Want zonder dat zou ik elke keer dat ik met iets te maken krijg dat ik niet verwacht — wat ik een overval noem — voor de bijl gaan.
Boodschappen doen is niet het leukste dat je kunt bedenken. Maar als het zonder verrassingen/overvallen plaats vindt, heb ik er geen moeite mee. Ik worstel nog steeds met de wijziging van de lay out van de supers. Was ik eindelijk gewend aan hoe supermarkten ingedeeld waren, werd het allemaal ineens gewijzigd. Ik ben daar nog steeds niet aan gewend en loop me rot te zoeken als het niet om mijn vaste super gaat, of om producten die ik normaliter niet koop. Heel hinderlijk.
Hierbij roep ik supermarktuitbaters op om niet nog meer verrassingen te introduceren. Laat de overvallers weg (ze staan daar met medeweten en instemming van de eigenaren), doe wat je zegt te doen, en doe dat vooral elke keer hetzelfde. Heel graag. Namens alle autistische shoppers: dank u.