de vervuiler betaalt
Staatssecretaris van Justitie Fred Teeven kwam in het nieuws met het voornemen om gedetineeden te laten betalen voor hun gevangenisverblijf. €16 per dag. Ook zouden veroordeelden een bijdrage moeten leveren in de kosten van hun rechtzitting. Ik dacht even: heeft iemand dan toch geluisterd? Maar dat zou overmoed zijn.
Dertig jaar geleden, na vorderingen te hebben gemaakt in mijn strafrechtstudie, begon ik dat al te roepen, namelijk. En niet alleen betalen voor je gevangenisverblijf, ook voor je opsporing. Daarmee moedig je criminelen alleen maar aan zichzelf aan te geven. De moordenaar van Marianne Vaatstra bleef jaren buiten schot. Hij had geen aandrang zichzelf aan te geven. Dus moest een peperduur DNA-onderzoek plaatsvinden onder honderden mensen om hem, jaren later, toch nog te kunnen vinden. Maak nu alle kosten van opsporing verhaalbaar op de dader. En zet op een site hoe hoog het bedrag inmiddels is opgelopen, per zaak. Als de politie altijd de kosten van opsporing mag verhalen, loont het aan elke zaak te blijven werken tot die opgelost is. De pakkans neemt daardoor exponentieel toe. Stoppen met opsporen wordt duurder dan doorgaan. Daders komen daar ook achter. Als zij zien dat de teller wel erg hard aan het oplopen is, kunnen ze eieren voor hun geld kiezen en zichzelf aangeven. Kost minder geld, mag ook een lagere straf tegenover staan.
Deze aanpak is niet alleen goed voor de criminaliteitsbestrijding, maar ook voor de werkgelegenheid. Want rechercheurs worden niet te duur, maar een melkkoe voor de politie. Doe er nog maar een paar honderd bij, stellen ze dan in de kamer voor. Al die onopgeloste zaken worden interessant. En als de politie er geen brood meer in ziet, mogen particuliere opspoorders er op intekenen. Alleen gecertificeerde speurneuzen, en nooit meer dan één bedrijf per zaak. Die krijgt dan een bepaalde tijd om er aan te werken. Misdrijf niet opgelost? Verkoop dan alles wat je hebt vergaard in je onderzoek, door aan het bedrijf dat het daarna oppakt. Die kunnen de rekening na afloop ook weer indienen. Zo wordt opsporing een verdienmodel in plaats van kostenpost.
Jaren geleden kwam men er gelukkig achter dat criminele winsten zouden moeten worden afgepakt. De zogenaamde PlukZe wetgeving kwam tot stand. Die heeft al aardig wat in het laatje gebracht. Het denken in die richting groeit weliswara gestaag, maar nog erg langzaam. Voer deze politiek wereldwijd in, en de dagen van "crime pays" zijn definitief over.
Ook het besef dat je kosten van gevolgen op daders zou mogen verhalen, begint nu te komen. Daar kan je niet vroeg genoeg mee beginnen. Jochies van 12 of 14 die mensen beroven op straat. als ze veroordeeld zijn, krijgen zij de rekening. Niet alleen voor wat ze geroofd hebben, maar ook voor de psychische hulp die het slachtoffer nodig heeft. Maakt niet uit hoe lang, de dader betaalt. Als dat besef door dringt: als ik iemand iets aandoe, kan het zomaar zijn dat ik daar de rest van zijn leven voor moet dokken.... dan denk je toch wel 24 keer na voordat je zoiets stoms gaat doen? Nu is het stoer. Ook om opgepakt te worden en zelfs veroordeeld...dat doet het retegoed in kringen van criminele jongeren. Dan ben je de bink. De zware. Dan ben je klaar voor het grote werk. Presenteer onverbiddellijk de rekening (voor minderjarigen ook bij de ouders) en de sjeu is er heel snel af.
Sterker nog: een straf als in de gevangenis zitten, wordt overbodig. Dus de bezwaren van de Vereniging van Wetsovertreders kunnen dan gehonoreerd worden. Daders hoeven niet te betalen voor hun verblijf in de petoet, omdat ze daar niet meer komen te zitten. Steel je iets van iemand, dan mag het slachtoffer zeggen wat dat de dader gaat kosten. Voorbeeld: jij gapt mijn camera. Ik betaalde daar €500 voor, acht jaar geleden. De dagwaarde van die camera is €0. Maar om een camera te kopen die nu in hetzelfde segment zit als de gestolen camera acht jaar geleden, moet je opnieuw €500 neertellen. Bovendien moet je die weer uitzoeken. Dat kost tijd. Als de dader gepakt wordt, is het dan niet meer: hier is je camera terug, en dat was het. Nee, het slechtoffer wil €600 voor die camera zien. De rechter vindt dat redelijk. De dader moet dokken. De camera moet hij inleveren, het slachtoffer mag kiezen of hij die terug neemt of 'verkoopt' voor die €600. Met een pakkans van 80% (omdat de kosten van opsporing altijd worden verhaald) wordt stelen op die manier economisch onhaalbaar, en dus volstrekt oninteressant.
Het wachten is nog op politici met lef genoeg om deze stap te zetten. Maar ze zijn met Fred Teeven nu in ieder geval weer een klein stapje in de goede richting gegaan.