documentaires over autisme

Twee keer een documentaire over een autist op tv. In beide gevallen duidelijk mannen die niet slechts autistisch zijn, maar ook een andere geestelijke stoornis hebben. Ja, ik begrijp het wel. Het maakt smeuïge tv. Maar ik word er nu een beetje boos over. Dit is het beeld dat ‘men’ van autisten krijgt. Mannen die onmogelijk voor zichzelf kunnen zorgen of die schreeuwend over straat gaan. Waar je als hulpverlener constant bij moet zijn en bang voor dat ze je misschien iets aan doen.

Nou weet ik wel dat de “gemiddelde autist” niet bestaat. Maar zou de NVA niet eens met die mensen moeten gaan praten en zeggen: dat is nou wel leuk, aandacht voor autisten. Maar wil je op z’n minst in elke aflevering een paar keer zeggen dat dit een toch wel ernstige vorm van autisme is en dat de meeste autisten weliswaar hulp nodig hebben, of tenminste consideratie, maar verder heel behoorlijk voor zichzelf kunnen zorgen.

Een kennis kwam een keer met een brok in de keel vertellen dat haar kleinkind autistisch is en dat dat de verklaring is voor zijn gewelddadig gedrag. Hoe waar dat ook moge zijn, opnieuw wordt het beeld versterkt dat een autist iemand is met een ernstige, zeer zichtbare geestelijke afwijking, die zeer intensieve medische begeleiding nodig heeft.

Als het nou eens niet ging om smeuïge tv maar om een volkomen integere documentaire, dan zou je autisten kunnen laten zien waar niets mee aan de hand lijkt te zijn. Om vervolgens te laten zien wat er allemaal speelt, welke potentie ze niet waar kunnen maken wegens gebrek aan consideratie of begeleiding, en wat de impact daarvan op onze samenleving is. Draai de zaak eens om. Niet: zie eens hoeveel begeleiding die ernstig geesteszieke autisten nodig hebben en wat dat al niet kost. Maar: zie eens wat wij als samenleving allemaal laten lopen aan potentieel, alleen omdat we ons niet prettig voelen rond autisten.

Smeuïge tv, en een enorme, gemiste kans. Een opleiding tot documentairemaker is niet voldoende. Er zou een keurmerk voor ze moeten komen, zodat je kunt zien wanneer een documentaire is gemaakt door iemand die echt oog heeft voor het onderwerp, in plaats van iemand die snel wil scoren in het tv-wereldje. Dan zullen erg veel documentairemakers dat keurmerk alsnog moeten gaan verdienen, want de meesten verdienen het nu niet. Ze hebben ook de verkeerde voorbeelden. Ook ik werd destijds verblind door de Tros Aktua Special “Zij moest eerst”, gevolgd door “De vos en de twee duiven”, van Wibo van der Linde. Het was zijn springplank naar een groter publiek. Het was smeuïge tv. Maar naar ik later leerde, geen verantwoorde documentaire. Verkeerde aannamen lagen eraan ten grondslag. Het onderwerp zelf was al verkeerd gekozen. Het ging helemaal niet over euthanasie, zoals Wibo beweerde.

Ik heb dat geleerd. Maar niet op enig instituut dat opleidt voor documentairemaker. En daar zou het wel aan de orde moeten komen. Niet alleen dat: ondanks de persvrijheid zou er redactioneel getoetst moeten worden op de journalistieke integriteit van elke documentaire. Dat het iets documenteert, is niet voldoende. Het moet dat ook nog objectief doen. Anders wordt het een uitzending voor politieke partijen. En laten we dat alsjeblieft geen documentaires gaan noemen.