gelukkig?

Wanneer is iemand onschuldig? Bij afwezigheid van elke verdenking? Bij AVAS: afwezigheid van alle schuld? Of als men de persoon in kwestie slechts ziet als iemand die het onmogelijk gedaan kan hebben?

Evenzo vraag ik me af wanneer je een gelukkig huwelijk hebt? Bij afwezigheid van interesse in andere vrouwen? Bij afwezigheid van buitenechtelijke relaties? Of als men zich niet kan voorstellen dat je überhaupt ooit van een ander zou kunnen houden?

Laat mijn vrouw het maar niet horen, maar ik vrees dat ik niet in die derde categorie val. Wel in de tweede. Maar in de eerste? Dat vraag ik me wel eens af.

Ik ben niet op zoek naar een relatie buiten mijn huwelijk. Ik geloof ook oprecht dat een andere relatie niet beter zal zijn dat die welke ik nu heb. Ik ben er dus van overtuigd niets op te schieten met het aanknopen van een andere relatie.

Aan de andere kant zit ik min of meer gevangen in een sociaal concept van relaties. Door vele jaren ervaring is die ontstaan. Dat is niet zomaar weg te poetsen; als het dat ooit nog is.

Je bent autist of je bent het niet. Mijn wereld bestaat dus uit constructen, sociale concepten, analyses van menselijk gedrag, gevat in een simpel, logisch model van waarschijnlijkheden, zekerheden en principes. De eerste twee beschrijven het gedrag van anderen, het laatste is een drijfveer van het mijne. Mensen zijn opgedeeld in diverse categorieën. Evenzo intermenselijke relaties. Zoals: werk, hobby, familie, vrienden/kennissen en vrouw/vriendin. Is een vrouw erg vriendelijk en zelfs zorgzaam voor me, dan moet ik terugvallen op deze categorieën om te bepalen of ze in mij geïnteresseerd is als man, of als klant/werknemer/medehobbyist/familie of bijvoorbeeld buur. Alleen in het eerste geval zit ik met een probleem. Zolang ik me kan voorhouden dat het gaat om een andere categorie, loopt mijn huwelijk geen enkele gevaar. Al zal ik in gedachten misschien wel eens een klein beetje dwalen.

Maar wat als ik die categorieën kan uitsluiten? Want het is een proces van eliminatie. Als dan interesse in mij als man overblijft, wat dan?

In de meeste gevallen tot nu toe is die interesse bij mij onopgemerkt gebleven. Dus gebeurde er niets. Want ook al ben ik in een ander geïnteresseerd, als de omstandig­heden niet heel erg duidelijk zijn gericht op het aangaan van een relatie, dan kan ik die stap zelf niet zetten. Maar stel dat de ander die stap zelfstandig zet. Wat dan?

Die vraag stel ik mijzelf af en toe. Is mijn huwelijk goed genoeg om op zo'n moment als vanzelf op de rem te trappen en te zeggen: dit gaat niet gebeuren omdat ik daar geen zin in heb. En met "goed genoeg" doel ik niet op een eigenschap of gedrag van mijn vrouw, maar om het construct "huwelijk" zoals dat in mijn systeem zit. Zal dat de mogelijkheid van vreemdgaan uitsluiten? Of is het construct van seks met een vrouw sterker? Zo sterk dat ik me daar niet aan onttrekken kan?

Daar ben je altijd zelf nog bij, hoor ik je zeggen. Jaja. Zoals bij die mensen die aan de deur komen met "de beste wensen namens..." en dan volgt een organisatie als het huis-aan-huisblad, de folderverspreider, de meteropnemer weetikveel. Laatst had ik dat weer bij de hand. Ik had mijzelf zo voorgenomen om daar niet meer aan te doen. Ik zou ze weerstaan. Ik zou zeggen — of tenminste denken: daar word je voor betaald; daar hoef ik niet nog eens geld voor te geven. Ik krijg toch ook niks voor mijn vrijwilligerswerk? Dat lijkt me veeleer iets om te belonen rond deze tijd. Maar ondanks dit ferm voornemen, kon ik geen weerstand bieden aan het sociale construct van een euro geven aan zo iemand die aan de deur staat. Ik walgde van mijzelf dat ik weer overstag was gegaan. Ik was toch gelukkig met mijn standpunt? Dus waarom vreemdgaan?

Als ik aan zoiets onbenulligs geen weerstand kan bieden, hoe kan ik dan verwachten dat wel te kunnen als een vrouw mij diep in de ogen kijkt en zegt dat ze me wil?

Begrijp me goed: ik hoop dat het niet zal gebeuren, en verwacht dat ook niet. Maar zo af en toe komt het in de fantasie boven als een vrouw waar ik in een andere sociale context contact mee had, laat merken dat ze het contact ook los daarvan zeer op prijs stelt. Dan slaat de fantasie gemakkelijk op hol, tot scenario's die wel erg onwaarschijnlijk zijn. Maar die dus wel de vraag opwerpen: hoe goed is mijn huwelijk eigenlijk? Of beter: hoe goed ben ik in mijn huwelijk?

Niet goed aan groepsprocessen deel kunnen nemen, heeft me in het leven meer dan eens iets positiefs opgeleverd. Zo heeft het me afgehouden van roken, drinken, soa's, drugs en criminaliteit. Het heeft me er ook van weerhouden de studie niet af te maken, bijvoorbeeld. Maar het heeft ook veel gekost. Werk, relaties, vriendschappen, kansen... En het vermogen om te gaan met groepsprocessen, ook al bestaat die groep maar uit twee mensen. Want voor mij is twee al een groep, waar ik mij snel in een meegaande positie vind. En dat is een gevaarlijke positie om in te verkeren. Het zijn de meelopers die in staat blijken te zijn tot acties waarvan ze tot dan toe hadden gedacht die nooit te zullen uitvoeren.

Dus is de vraag niet: "hoe gelukkig ben ik nu"? Maar eerder: "Hoe lang kan ik nog zo gelukkig blijven?" Hoe goed ben ik in het huwelijk op de lange termijn?

Beangstigend te weten dat dat grotendeels van die andere "groepsleden" lijkt af te hangen.