En dan zeggen ze dat IK autistisch ben....

Ik sta bij de kassa van de supermarkt. Ik heb net ijsjes gekocht. Het is warm, en het wordt nog warmer, dus is dat lekker om in huis te hebben.

Voor mij bij de kassa is een bejaarde man aan de beurt. Hij zet een fietstas op de transportband. Mijn autisme slaat gelijk aan als ik denk: "Dat is toch helemaal niet handig?" Als ik bij een kassa aan de beurt ben, ben ik mij heel erg bewust van de mensen die achter mij staan. Ik wil zo snel mogelijk de weg voor hen vrijmaken. Dat lukt niet altijd. Bijvoorbeeld als de cassière een fout heeft gemaakt, of als ze zo snel gaan dat ik het niet op tijd in mijn tas kan stoppen (wanneer ik met een mandje heb geshopt; heb ik een wagentje genomen, dan mieter ik alles eerst in het wagentje en pak ik de tassen wel in als er geen mensen op mij te wachten staan). De man doet echter niets. De fietstas staat op de transportband en de cassière mag die uitpakken terwijl hij toekijkt. Misschien is het sneller dan wanneer hij het zelf doet, dus wacht ik maar geduldig. Als alles de scanner is gepasseerd, begint hij te mopperen dat hij ook nog loten wil kopen. "Dat kan," zegt de cassière, die verwijst naar de servicebalie tegenover haar. Twee kassa's waren open: die waar wij bij staan, en de servicebalie, en beide worden nu door de oude man in beslag genomen.

De eveneens zeer vriendelijke jonge vrouw achter de servicebalie vraagt wat de man wil. Hij wil loten. Hij zegt niet welke, maar laat de jonge vrouw raden. Ondertussen staan twee man bij de kassa op hem te wachten en sluiten nog twee man zich bij de rij aan. "Wilt u nog een bepaalde kleur?" vraagt de service mevrouw. "Ja," is het antwoord dat ze krijgt. En stil valt de kale oude-van-dagen. "Welke?" vraagt ze dus maar. En zo gaat dat nog een hele tijd door, want hij blijkt ook nog een speciaal nummer te willen hebben, dat hij niet heeft opgeschreven of meteen noemt maar druppelsgewijs uit zijn moppermond komt. Ondertussen staan vier man op hem te wachten. Ik vraag de cassière of zij niet mijn boodschappen even kan afrekenen. "Nee, dat kan echt niet," zegt ze. Dat is niet alleen niet waar (ze had de hele aankoop van de ouwe man kunnen annuleren, om het later nog eens over te doen als hij eindelijk klaar was bij de servicebalie), maar ook niet erg klantvriendelijk. Ze vraagt of er een kassa bij kan. Onmiddellijk dient zich een andere, jonge vrouw aan die een andere kassa opent en zegt dat de eerstvolgenden daar naartoe kunnen. Mijn boodschappen, waaronder de ijsjes, liggen al op de band, dus de twee achtersten in de rij zijn veel eerder bij die kassa. Dus blijf ik maar staan terwijl het ijs vrolijk smelt.

De oude man is zo lang bezig met bedenken en mompelen wat hij voor loten wil, dat de twee klanten bij de andere kassa al lang klaar zijn, als hij nog bezig is. De man achter mij wijst me daar op. Ik pak mijn boodschapjes bij elkaar om naar die andere kassa te gaan, maar die wordt al weer afgesloten en de cassière loopt weg. Ik kan dus geen kant op.

Als de grijsaard eindelijk.... eindelijk klaar is met het kopen van loten, wendt hij zich weer tot "onze" cassière die nogmaals het te betalen bedrag noemt. Nu gaat de man op zoek naar zijn geld. Als hij de portemonnee heeft gevonden, wordt daar langzaam in gegraven op zoek naar klein geld. Hij overlegt vier euro en mompelt dat hij de rest wil pinnen. Ook dat is een bijzondere verrichting voor de cassière, dus ook dat neemt weer extra tijd in beslag. Ik wijk maar uit naar de inmiddels vrijgekomen servicebalie en zeg dat ik de ijsjes zometeen wil omruilen voor bevroren exemplaren, want wat ik nu op de balie leg is al erg nat aan het worden.

Er is geen enkele twijfel dat de oude man niet langer over dit hele proces had gedaan als hij eerst zijn boodschappen had afgerekend, en daarna naar de servicebalie was gegaan voor zijn loten. Daar stonden geen andere klanten, dus had hij met zijn gemompel en getreuzel niemand opgehouden. Wat hij nu deed was voor hem dus niet handiger of sneller, maar voor de andere klanten wel heel veel trager en vervelender. Moet je autist zijn om dat te zien, of juist om het niet in de gaten te hebben?

Wie van ons twee was hier het meest autistisch?

Waar ik naartoe wil is dit: de cassières mogen dan erg klantvriendelijk zijn geweest naar de oude man en de twee man die achter in de rij aansloten, naar mij en de man achter mij zijn ze het tegenovergestelde geweest. Mag je zo'n ouwe knar niet wijzen op hoe zijn geklungel anderen ophoudt die misschien nog wel aan andere activiteiten willen toekomen die dag dan op hem wachten? Zelfs ik, als autist, ben veel meer bezig met de wachtenden achter mij bij de kassa dan deze man ooit in zijn leven zal zijn, of - zo schat ik - is geweest. Wat is dit dan? Inzettende dementie? Alzheimer? Enig ander deel van het sociale brein dat door ouderdom is opgehouden te functioneren? Of is de man gewoon asociaal, en kan het hem niets schelen wat er achter hem gebeurt?

Dat ouderen extra hulp kunnen gebruiken, ook bij het doen van de dagelijkse boodschappen, daar kan ik me nog wel een voorstelling van maken. Maar dat je het besef van aanwezigheid van medemensen volledig los laat en alle tijd neemt voor je eigen wensen, hoe onlogisch ook gestructureerd, dan vind ik dat ik dat zo iemand kwalijk mag nemen. En dat cassières daar niet maar blindelings in mee moeten gaan. "Klantvriendelijk" betekent ook dat je dat naar de volgende klanten moet zijn, niet alleen naar degene die toevallig aan de beurt is.

Maar ja, ik ben autist. Dus misschien zie ik het wel helemaal verkeerd.