perfectionisme

Men zegt dat ik perfectionistisch ben. Al heel lang. Eerst vond ik dat een compliment, toen vond ik het onjuist, daarna ergerlijke onzin en inmiddels zie ik enige nuance daarin.

Ik stel eisen aan mensen. Aangezien ikzelf ook mens ben, stel ik die dus ook aan mijzelf. Vervelend is dat ik nogal eens niet aan die eisen kan voldoen. Net zomin als veel andere mensen niet voldoen aan de eisen die ik meen aan hen te kunnen stellen. Verstand van het product bij verkopers, leveranciers en producenten bijvoorbeeld. Logisch redeneren in discussies. Niet ontkennen van feiten bij verschillen van mening. Opgeven over kwaliteiten die je niet hebt. Ontkennen van kwaliteiten bij anderen waar je onvoldoende kennis over hebt. Dat soort dingen. Je bent perfectionistisch als je die eisen stelt. Het is niet meer dan gewoon dat mensen opscheppen, hun werk niet goed doen, anderen omlaag duwen om er zelf mooier uit te komen en dingen zeggen die aantoonbaar onjuist zijn. Zelfverklaarde experts doen het, laat staan degenen die zich niet zo hoog in schatten.

Aan de andere kant ben ik vol vertrouwen; of zou dat willen zijn. Als iemand als expert mij iets verteld, dan neem ik aan dat het klopt, dat het waar is, tot het tegendeel blijkt. Dat is meestal pas na enige tijd. Uren, soms dagen, soms enkele tientallen minuten. Helaas maar al te vaak blijkt dan dat de redenering van de expert ergens in de fout gaat. Dat is voor mij een grote bron van stress. Omdat ik al van jongs af aan heb geleerd dat mensen die zichzelf als expert verkopen, weigeren die status in het geding te brengen ook al staren de feiten heb recht in het gezicht. Ontkennen is het devies. En dus weet ik, als ik de fout in de redenering heb ontdekt, dat ik met weigerachtige mensen te maken ga krijgen. Dus moet ik afwegen: wil ik mijn gelijk gaan halen — en daarmee een geldbedrag terug krijgen dat ik achteraf bezien dus onterecht betaald heb — of moet ik, zoals de vreselijke term luidt: mijn verlies nemen? Dat laatste is meestal het advies. Blijkbaar weet iedereen dat de wereld zo in elkaar zit dat mensen elkaar belazeren en dat je daar meestal weinig aan kunt doen. En of het nou autistisch is of niet, maar ik kan daar helemaal niet tegen. De kleinste onenigheden houden mij wakker. Heeft een monteur een boutje verwisseld met de beste bedoelingen: ik word de volgende ochtend bezweet wakker met de stress: hoe ga ik dat aankaarten, hoe gaat hij reageren (dat vraag ik me niet af, ik denk wel te weten hoe: ontkennen en onnodig bediscussiëren) en hoe krijg ik de situatie weer in de gewenste toestand?

Elke dag maken mensen fouten. Ik maak elke dag vele fouten. Daarnaast kom ik in contact met anderen meestal mensen tegen die ook fouten maken waar ik mee te maken heb. En elke fout levert stress op. De stress van: hoe trek ik dat weer recht? Dat betekent vrijwel elke dag stress. Elke dag ‘verlies’ moeten ‘nemen’ — verwerken dus — wat ik niet kan accepteren. Want ik ben perfectionistisch. Nee, ik ben autistisch. En een autist leeft met een beeld van de wereld om zich heen dat ontstaan is door wat anderen daarover zeggen. Iedereen die zichzelf tot expert verklaart, is dat in mijn ogen dus. Tot blijkt dat dat niet zo is. Wat meestal zo is, en dus meestal tot stress leidt. Het is die schijnzekerheid waar ik enorme moeite mee heb. Zeg gewoon dat je het ook niet weet, maar graag mee wilt denken. Dan kan die stress zich alleen nog op mijzelf richten, want dan blijft mijn fout over.

Een ander misverstand is dat — door mijn perfectionisme — ik het liefst de dingen zelf regel. Het tegendeel is waar. Ik heb verreweg het liefst dat van alles voor mij geregeld wordt. Maar dan wel op de manier die ik zou willen. En ook daar komt autisme om de hoek kijken. Niet alleen heb ik grote moeite in te schatten wat anderen willen, andersom blijkt dat net zo moeilijk. En dus haken de mensen in mijn omgeving af en zeggen: hij regelt dat het liefst zelf. Dat wordt een self fullfilling prophecy: omdat ik inmiddels weet dat een ander het niet voor mij zal doen, pak ik zelf maar op wat ik niet meer uit kan stellen. Hoe ik — anders dan het te zeggen, wat ik regelmatig heb gedaan — moet overbrengen dat ik liever juist heel weinig zelf doe, weet ik niet. Ik vraag me ook af of ik daar ooit achter ga komen.