prikkelbaarheid
Prikkelbaarheid is ook een veelvoorkomende eigenschap van mensen met autisme. Die gevoeligheid kan zich op de meest onverwachte momenten voordoen. Niet alleen als de buurman voor de zoveelste keer de schuurmachine ter hand neemt of de muur te lijf gaat, zeker ook bladblazers een blok verderop, hogedrukreinigers in de straat, om nog maar te zwijgen van ronkende motoren. Maar ’s avonds op de bank kan het meermaals achter elkaar slikken van de hond al een heel heftige stressreactie tot gevolg hebben. Omdat het zo onvoorspelbaar is. Een keer slikken, dat is nog tot daar aan toe. Maar vijf keer achter elkaar, om het hooguit enkele minuten later nog eens vier keer te doen, en vijf minuten later weer zes keer kort achter elkaar. Ik sta stijf van de stress; moet me inhouden het niet uit te schreeuwen, de hond uit te foeteren of erger. Ik weet dat dat geen zin heeft, en dus probeer ik me voor te bereiden op weer zo’n slikconcert. Soms helpt het, niet altijd.
Het lullige is: is probeer me te ontspannen, op de bank met een puzzeltje, voor het slapengaan. En ineens, in die stille huiskamer — geen tv, radio, internet of CD op — giert de stress door mijn lijf. En ik heb geen idee hoe ik die kwijt moet raken, behalve maar met iets bezig gaan wat buiten hoorsafstand van het slikken ligt. En dus wordt het weer een latertje, of een slaappil, en morgen gebroken de dag door wegens slaaptekort. Het klinkt vast zieligdoenerig. Ik probeer te schetsen hoe iets dat een ander misschien juist tot volledige rust zou brengen, bij mij zo’n enorme stressreactie teweeg brengt dat ik werkelijk even niet weet waar ik het zoeken moet.
Die momenten kan ik niet voorspellen. Ze komen niet steeds na dezelfde stimuli. De ene keer kan ik me over het gezeur van schuurmachines redelijk snel heen zetten, een andere keer moet ik er het huis voor verlaten omdat ik buiten mezelf raak van de stress. Een vakantie is meer dan eens verstierd door overdadig geluid in de omgeving. Ten minste de dag waarop het geluid hoorbaar was, is dan verknald; komt het de volgende dag weer voor, dan zit ik de rest van de dagen ten minste met de stress van: wanneer begint het weer?
Ik wou dat het anders was. Even verderop in de straat woont een man die zegt niet eens te merken wanneer iemand in het blok in de muur geboord heeft. Ik wou dat ik zo selectief doof kon zijn. Ik heb moeite een conversatie te volgen, maar als ergens in dit blok iemand in de muur gaat boren, mis ik dat onmogelijk en kan me niet voorstellen dat een ander dat ‘niet hoort’.
Maar ja, ik kan me wel meer niet voorstellen.