Het kan me nog steeds verbazen hoe lang het duurt eer ik door heb waar het bij mij nu eigenlijk om draait als iets gebeurt dat ik niet wil.

Meestal is er eerst boosheid. Boos zijn op de ander(en). Zij doen iets niet goed. Die kinderlijke reactie ben ik nog steeds niet geheel ontgroeid. Na vele jaren van therapie heb ik wel geleerd dat ik in de meeste gevallen niet vrijuit ga. Mijn rol in een conflict bepaalt hoe ernstig dat voor mij voelt, of zelfs hoe ernstig het oploopt. Anderen hoeven zich helemaal niet bewust te zijn van een conflict. Sinds ik de diagnose autisme heb gekregen, is duidelijk dat veel conflicten in mijn hoofd ontstaan, en van daaruit de buitenwereld in sijpelen.

Je zou denken dat het daardoor makkelijker is om die conflicten aan te zien komen, de oplossing ervoor aan te dragen, en ermee om te leren gaan. Misschien is dat laatste waar. Maar daarvoor is inzicht nodig. En als iets moeilijk blijkt te zijn, dan is het wel mijn rol te zien.

Ik weet niet of dat autistisch is. Ik weet van veel dingen niet of ze autistisch zijn. Gelukkig spreek ik regelmatig een therapeut die me daar inzicht in kan geven. Je zou denken dat het mij daardoor een volgende keer minder moeite kost te zien hoe mijn autistisch brein de interpretatie en beleving van een gebeurtenis kleurt. Welke angst, wat voor onbegrip, welk onvermogen ten grondslag ligt aan de paniek die bij mij is ontstaan. Dat is ook wel zo, maar het gaat veel langzamer dan ik zou willen. Ik moet proberen mijn eerste reactie in te slikken. Door mijn boosheid wil ik meteen reageren; terugslaan. Ik heb in mijn emailprogramma ingesteld dat ik 30 seconde de tijd heb om een verzonden email nog terug te halen, omdat het me duidelijk is geworden dat zo'n eerste reactie vaak niet slim is; mij op langere termijn niet echt helpt. Daarna begint het malen. Keer op keer de kwestie aan mijn geestesoog voorbij laten gaan. En dan blijkt hoe lang het duurt eer ik in staat ben om iets te zien van de autistische invloed. Waarna de vraag over blijft: wat betekent dat dan voor mij? Wat moet ik daar mee?

De laatste horde is de vertaling naar de buitenwereld. Ik vind het vreselijk om te moeten zeggen: door mijn autisme kan ik dit of dat niet aan. Ik wil niet autistisch zijn; ik wil me niet verschuilen achter een stoornis; ik wil de wereld en iedereen daarin aankunnen en begrijpen. Het voelt alsof ik zeg: ik deug niet, ik spoor niet, ik ben niet okay. Slachtoffergedrag. Walgelijk.

Ook daar begin ik langzamerhand te leren. Hoe vervelend het ook is om op mijn autisme te wijzen, dat het wel kan helpen om minder conflict te ervaren, meer rust te krijgen, prettiger te leven. Al kost het me natuurlijk ook wat. Het kost me dingen die ik graag wil doen; het kost me een ongecompliceerde omgang met mijn medemens. Want ik blijf dan wel het gevoel houden dat er anders naar me gekeken wordt; dat ik niet meer voor vol wordt aangezien.

In het meest recente gesprek met de therapeut kwam het onderwerp rouwverwerking (weer) aan de orde. Rouwen om dat ik ook niet "vol" ben. Dat er inderdaad iets mis is. Dat ik daardoor sommige dingen niet kan, situaties niet aan kan, inzicht niet heb. En dat dat direct invloed heeft op wat ik met mijn leven kan bereiken, in afwijking van wat ik had/zou willen bereiken.

Zo is elke dag een worsteling met onbegrip. Van mij, en van mijn omgeving. En het verbaast me nog elke dag hoe heftig die worsteling is.